της Ελένης Καραμήτσου
Σύμβολο απόλυτης θηλυκότητας αλλά και χειραφέτησης. Το κόκκινο κραγιόν είναι must have στο μακιγιάζ. Από τους πιο απαλούς τόνους του κόκκινου ως τα σκούρα κερασένια χείλη, το κόκκινο κραγιόν θεωρείται “όπλο” για την κάθε γυναίκα που θέλει να δείχνει δυνατή και γεμάτη αυτοπεποίθηση, για γυναίκες που είναι μοιραίες αλλά και χειραφετημένες ταυτόχρονα. Είναι ένα προϊόν που δεν ανήκει στη σύγχρονη εποχή αλλά έχει ιστορία χιλιάδων ετών, περισσότερων από 5.000 με τα πρώτα ίχνη του να εντοπίζονται στους Σουμέριους, στην περιοχή της νότιας Μεσοποταμίας, γύρω στο 3.500 π.Χ. Φέρεται οι Σουμέριοι να συνέθλιβαν κόκκινους βράχους, ίσως μια ποικιλία πολύτιμων λίθων, και με τη σκόνη που δημιουργούσαν έβαφαν τα χείλη τους κόκκινα. Όμως ο χρωματισμός των χειλιών σε κάθε απόχρωση έγινε μία πολύ δημοφιλής μόδα στην αρχαία Αίγυπτο, όπου η Κλεοπάτρα είναι γνωστό ότι δημιουργούσε κραγιόν συνθλίβοντας έντομα, μυρμήγκια και σκαθάρια, αλλά και από λουλούδια και κόκκινη ώχρα, καθώς και από μελισσοκέρι. Έτσι έφτιαχνε μια πάστα με την οποία έβαφε έντονα τα χείλη της. Άλλα πρόσθετα, όπως το αίμα κάτω από το δέρμα του ψαριού ή άλλα -πολύ επιβλαβή στοιχεία- έδωσαν στο πρώιμο κραγιόν μια ποικιλία απόχρωσης, υφής και φινιρίσματος. Μερικά από αυτά τα πρόσθετα στοιχεία ήταν τοξικά όταν εφαρμόστηκαν στο δέρμα προκαλώντας δηλητηριάσεις και αυτά έχουν χαθεί στο πέρασμα της ιστορίας.
Στο πέρασμα των χρόνων, από την αρχή έως τη σύγχρονη εποχή, η χρήση κραγιόν υπήρξε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνική ένδειξη. Ανάλογα με τη δεκαετία, τον αιώνα ή την περιοχή το να φοράς κραγιόν έφερε πολλές έννοιες και συμβολισμούς: Θα μπορούσε να είναι σαγηνευτικό, ή μια διακήρυξη κοινωνικού στάτους ή μία ένδειξη πλούτου. Επίσης, μπορούσε να είναι παραδοχή κακίας, ή ματαιοδοξίας ή ανηθικότητας. Θα μπορούσε ακόμη να είναι ένδειξη κομψότητας ή οπτική δήλωση αυτοπεποίθησης, όλα εξαρτώντας στις ιδέες που περιστρέφοντας γύρω από τις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής. Για παράδειγμα, κάποια στιγμή στη ρωμαϊκή ιστορία, οι άνδρες έβαφαν τα χείλη τους είτε κόκκινα είτε άλλο χρώμα.
Παράλληλα, άλλαξε και η χημεία. Οι προσθήκες ελαίων, κεριών και πετρελαίου έγιναν τέλος του 19ου αιώνα και αρχές του 20ού, όταν χημικοί και εταιρείες καλλυντικών προσπάθησαν να αυξήσουν τη διάρκεια του κραγιόν, την ποικιλία των αποχρώσεων ή την ενυδάτωση που προσφέρουν οι φόρμουλες. Και μετά έρχεται και η συσκευασία. Στην αρχαία Αίγυπτο το χρώμα βρισκόταν μέσα σε δοχεία. Ό,τι ξέρουμε για τη σημερινή μορφή μίας τυπικής συσκευασίας κραγιόν, ε τη μορφή της περιστρεφόμενης κάψουλας, είναι μια πατέντα του Μπρους Μέισον Τζούνιορ από το Νάσβιλ του Τενεσί. Από το 1923 έως σήμερα τα κραγιόν εξελίχθηκαν μαζί με τη μόδα στον καλλωπισμό στη διάρκεια των δεκαετιών. Ένα πράγμα που δεν αλλάζει πάντως είναι οι άμεσος αντίκτυπος του κόκκινου κραγιόν. Ο,τι κι αν λέει πάντα κάνει δήλωση. Ήταν το 1912 που χιλιάδες σουφραζέτες βγήκαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης διαδηλώνοντας για τα δικαιώματα των γυναικών. Περνώντας μπροστά από το σαλόνι ομορφιάς της Ελίζαμπεθ Άρντεν, εκείνη, η οποία το είχε ιδρύσει πριν από δύο χρόνια, που ήταν και υποστηρίκτρια των γυναικείων δικαιωμάτων, διένειμε στις διαδηλώτριες χιλιάδες κόκκινα κραγιόν. Οι ηγέτιδες του κινήματος Ελίζαμπεθ Κάντι Στάντον και Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν αγαπούσαν το κόκκινο κραγιόν και την ικανότητά του να σοκάρει τους άνδρες γι αυτό οι διαδηλώτριες το υιοθέτησαν μαζικά ως σύμβολο επανάστασης και απελευθέρωσης. Η Ρέιτσελ Φέλντερ που έγραψε το 2019 το βιβλίο “Red Lipstick: An Ode to a Beauty Icon” είπε σε συνέντευξή της ότι “δεν υπάρχει πιο τέλειο σύμβολο για τις σουφραζέτες καθώς δεν αντιπροσωπεύει μόνο την ισχύ είναι και θηλυκό. Οι σουφραζέτες αντιπροσώπευαν τη γυναικεία δύναμη, όχι απλώς τη δύναμη”. Από την πρώιμη χρήση του από την ελίτ στην αρχαία Αίγυπτο και από πόρνες ή πληβείες στην αρχαία Ελλάδα, στην καθιέρωσή του στο Χόλιγουντ ως σύμβολο λάμψης. Στις πολλές αποχρώσεις του, το χρώμα στα χείλη έχει υπάρξει ισχυρό πολιτισμικό όπλο, φορτισμένο με έννοια χιλιάδων αιώνων. Μέχρι το κραγιόν να γίνει δημοφιλές στις αρχές του 20ού αιώνα, τα κόκκινα χείλη συχνά συνδέθηκαν με γυναίκες αμφίβολης ηθικής, απολίτιστες, σεξουαλικά ανήθικες, ακόμη και αιρετικές.
Στον Μεσαίωνα, οι άνθρωποι απέφευγαν το μακιγιάζ αλλά όχι κατ’ επιλογή. Αντιθέτως, η Εκκλησία είχε αποφασίσει ότι το μακιγιάζ ήταν πρόκληση στον Θεό και τη λατρεία του και το είχαν καταργήσει. Οι γυναίκες έπρεπε να εξομολογηθούν αν έβαζαν κραγιόν ενώ η χρήση του ταυτιζόταν με τη λατρεία του σατανά. Το μακιγιάζ συνδεόταν με τη μυστηριώδη. τρομακτική θηλυκότητα, είπε η Φέλτερ. Η Σάλι Πόιντερ έγραψε στο βιβλίο της “Τhe Artifice of Beauty: A History and Practical Guide to Perfumes and Cosmetic” ότι κάποιες φορές οι ιερείς προσέφεραν συμπόνοια στους συζύγους προσφέροντας μία δικαιολογία: Η χρήση κραγιόν δεν ήταν θανάσιμη αμαρτία, αν γινόταν «για την αποκατάσταση σοβαρής παραμόρφωσης ή για να μην την υποτιμήσει ο σύζυγος».
Στην ελισαβετιανή εποχή, στη διάρκεια του 16ου αιώνα, η σχέση του κραγιόν με την Εκκλησία συνέχισε να είναι ταραχώδης κι ενώ στη διάρκεια του Μεσαίωνα η Εκκλησία επέβαλε αυστηρή πολιτική κατά του κόκκινου κραγιόν, η βασίλισσα Ελισάβετ δεν έδωσε καμία σημασία στις εντολές. Ήταν τόσο αφοσιωμένη στο χρώμα του κραγιόν της που πέρασε στην άλλη άκρη, θεωρώντας ότι αυτό είχε μαγική δύναμη, θεωρώντας ότι μπορούσε να θεραπεύσεις και να προφυλάξει από τον θάνατο. Κι όμως αυτό είναι τραγική ειρωνεία καθώς δημιουργούσε η ίδια το κραγιόν της το οποίο περιείχε τη δηλητηριώδη ουσία του λευκού μόλυβδου, και όχι μόνο προκαλούσε σταδιακή δηλητηρίαση αλλά παραμόρφωνε κιόλας τα χείλη αυτής που το φορούσε. Δόθηκε αμαρτωλή χροιά δόθηκε στο κραγιόν όταν η βασίλισσα βρέθηκε νεκρή με αρκετό κραγιόν στα χείλη, με κάποιους να μιλούν για το “φιλί του θανάτου”. Μετά τον θάνατό της η Εκκλησία συνέχισε να αντιμετωπίζει το κραγιόν από άποψη ηθικής εκδίδοντας και σχετικούς νόμους, θεωρώντας ότι όποια φορούσε κόκκινο κραγιόν εμπλεκόταν σε μαύρη μαγεία. Η Εκκλησία απαγόρευσε τη χρήση καλλυντικών ως απατηλή για τους άνδρες και αμαρτωλή ενώ η Αγγλία είχε νόμο που τιμωρούσε τη χρήση του ως μαγεία. Η υστερία αυτή άγγιξε και τις αποικίες στις ΗΠΑ. Μάλιστα, επιτρεπόταν σε άνδρα να ζητήσει ακύρωση του γάμου αν η σύζυγος φορούσε κραγιόν στη διάρκεια του φλερτ. Αυτός ο νόμος εφαρμόστηκε και σε ποιο προοδευτικά αμερικανικές πολιτείες όπως η Πενσιλβάνια αν και σύμφωνα με το Racked, η Μάρθα Ουάσινγκτον είχε τη δική της αγαπημένη συνταγή για κόκκινο κραγιόν που περιείχε υλικά όπως το κερί, λαρδί γουρουνιού και σταφίδες. Παρά τους νόμους οι γυναίκες δεν εγκατέλειπαν τον καλλωπισμό τους.
Αναφερθήκαμε ήδη στο 1912 και τις σουφραζέτες. Το 1915 ο εφευρέτης Μορίς Λέβι προώθησε στην αγορά έναν μεταλλικό κύλινδρο που περιείχε το κραγιόν γλυτώνοντας τις γυναίκες από το να λερώνονται βάζοντας το κραγιόν σε χαρτί. Έτσι το κραγιόν έγινε ακόμη πιο δημοφιλές αφού μπορούσαν να το μεταφέρουν παντού μαζί τους. Ενώ ακόμη το κραγιόν ταυτιζόταν με τις απείθαρχες σουφραζέτες, το στίγμα άρχισε να υποχωρεί χάρη στο Τινσελτάουν και τους αστέρες του σιωπηλού κινηματογράφου όπως η Κλάρα Μπόου καθώς οι γυναίκες τις έβλεπαν στις ταινίες και ήθελαν να αντιγράψουν την ομορφιά και την προσωπικότητά τους. Έγιναν το μοντέλο του ελκυστικού στις γυναίκες οπότε ήταν εύκολο να τις χρησιμοποιήσουν για να πουλήσουν το προϊόν. Έτσι, έως τη δεκαετία του ’30 η Vogue διακήρυξε ότι το κραγιόν ήταν το πιο σημαντικό καλλυντικό για τοις γυναίκες.
Με την αρχή του Β Παγκοσμίου Πολέμου το κόκκινο κραγιόν θεωρήθηκε σύμβολο πατριωτικού μετατρέποντας την πρωινή ρουτίνα σε ένα πολιτικό καθήκον που έδειξε το δάχτυλο στον Χίτλερ ο οποίος μισούσε το κόκκινο κραγιόν και απαγόρευε σε όλες τις γυναίκες γύρω του να βάφονται θεωρώντας ότι περιείχε ζωικό λίπος από λύματα. Έτσι το κραγιόν έγινε σύμβολο θηλυκής αντοχής ενώπιον του κινδύνου” σύμφωνα με τη Σάρα Σάφερ συγγραφέα του “Reading Our Lips: The History of Lipstick Regulation in Western Seats of Power” που ανύψωσε το ηθικό τόσο των γυναικών όσο και των στρατιωτών στο μέτωπο. Μάλιστα, η αμερικανική κυβέρνηση έδωσε εντολή να υπάρχουν κραγιόν στα αποδυτήρια αρκετά για τις γυναίκες εργαζόμενες.
Οι γυναίκες φορούσαν τα κόκκινα κραγιόν τους ως τρόπο να επαναφέρουν τη φυσιολογική ροή στους νέους ρόλους τους εκτός οικίας. Οι γυναίκες το φορούσαν ενώ δούλευαν στα εργοστάσια γιατί ήταν ο μοναδικός τρόπος που τους είχε μείνει να δείξουν τη θηλυκότητά τους αφού το ντύσιμό τους ήταν αρρενωπό και δεν μπορούσαν να κάνουν πολλά με τα μαλλιά τους αφού φορούσαν σκουφάκια για να μην πέσουν τρίχες στα μηχανήματα.
Μόλις τελείωσε ο πόλεμος , το κόκκινο κραγιόν πήρε πιο λαμπερή τροπή. Στη δεκαετία του ’50 μία διαφήμιση της Revlon άλλαξε οριστικά τον τρόπο που οι γυναίκες έβλεπαν το κραγιόν στην τσάντα τους καθώς ταυτιζόταν πλέον με την κοινωνική συμπεριφορά τους και τις διέκρινε σε καλές ή άτακτες. Οι γυναίκες το βρήκαν πολύ ενδιαφέρον καθώς πλέον τους δινόταν η ευκαιρία να εξερευνήσουν και τις δύο πλευρές της θηλυκότητάς τους, αφού κάποια μπορούσε να φαντασιωθεί τον εαυτό της να είναι είτε καλό είτε κακό κορίτσι εξαρτώμενης της κατάστασης. Και ερχόμαστε στα ’70s. Όταν οι φωτογραφίες της Μέρλιν Μονρό και της Λορίν Μπακόλ αντικαταστάθηκαν από αυτές της Τζιν Σρίμπτον και της Τουίγκι στα ’60s, το κόκκινο κραγιόν έχασε τη δημοφιλία του. Ενώ το κραγιόν θεωρήθηκε προϊόν της περασμένης γενιάς στην εποχή της σεξουαλικής απελευθέρωσης. οι βασίλισσες της ντίσκο το άλλαξαν όλο αυτό. Η επιρροή της ντίσκο με τα φωτεινά χρώματα επανέφερε τη δημοφιλία του τολμηρού κόκκινου και των σκούρων ρουζ. Με το Studio 64 ήρθε και η ανάγκη για κολλητές φόρμες και λαμπερό μακιγιάζ κάνοντας πάλι μόδα τα έντονα κόκκινα χείλη.
Όταν έγινε μόδα η γυμναστική στη δεκαετία του ’80 με τα βίντεο της Τζέιν Φόντα, το κόκκινο βγήκε από τη μόδα και αντικαταστάθηκε από το ροζ ή το έντονο φούξια. Το κόκκινο ήταν μόνο για ειδικές περιστάσεις. Αλλά γυναίκες όπως η Μαντόνα, η Τζούλια Ρόμπερτς και η Λίντα Κάρτερ διατήρησαν το κραγιόν στη μόδα στη διάρκεια της δεκαετίας. Μετά, το χρώμα ήταν μία εκτός και μία εντός μόδας και χειλιών. Σήμερα, οι γυναίκες επιλέγουν το χρώμα ανάλογα με τη διάθεσή τους και το χρώμα της επιδερμίδας τους. Πάντως, η Τέιλορ Σουίφτ με το έντονο κόκκινο χρώμα επανέφερε το pinup στυλ στη μόδα και επέβαλε τα πιο λαμπερά χρώματα. Διαχρονικό παραμένει το μότο της Κοκό Σανέλ στο πέρασμα των δεκαετιών: “Αν είσαι θλιμμένη, βάλε περισσότερο κραγιόν και κάνε επίθεση”.
Επιμέλεια: Ελένη Καραμήτσου
Πηγή πληροφοριών: CNN, bustle.com
πηγή: https://www.enikos.gr/
