Τα πλημμυρικά φαινόμενα δεν είναι κάτι που μας προέκυψε τώρα. Υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Στις πλημμύρες που έχουμε από τον ποταμό Έβρο και σε αυτές που έχουμε από τους παραπόταμους του Έβρου και τους χειμάρρους ή ρέματα. Και εδώ όμως έχουμε ιδιαιτερότητα. Από τον χείμαρρο των Λουτρών στο νότιο Έβρο και προς τα κάτω, τα νερά κινούνται απευθείας προς την θάλασσα. Από τα Λουτρά και μέχρι τον Δορίσκο τα ρέματα οδηγούνται μέσω ενός μεγάλου καναλιού, την σαραντάμετρο, πάλι στην θάλασσα. Τα εμπόδια που βρίσκουν είναι γνωστά. Ρέματα που χρειάζονται τακτικό καθαρισμό, μικρές παροχετεύσεις στην Εθνική οδό από μικρά τεχνικά έργα κλπ.
Από τις Φέρες τώρα μέχρι και Αρδάνιο αρχίζουν οι ιδιαιτερότητες. Τα νερά από χείμαρρους και ρέματα κατευθύνονται στον δυτικό βραχίονα του ΔΕΛΤΑ (Παλιομάριτσα). Εδώ τώρα αξίζει να σταθούμε. Ο Έβρος στην περιοχή μας και συγκεκριμένα στην θέση Διχάλα, διασπάται σε δυο ποτάμια. Τον ανατολικό βραχίονα που είναι και το σύνορο μας με την Τουρκία και στον δυτικό βραχίονα που διέρχεται από τα φυλάκια Καραγώγου, Εγνατία και χύνεται στην θάλασσα.
Δυστυχώς ο Δυτικός βραχίονας με την κατασκευή των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων το 1955-1964, αποκόπηκε από τον «αδερφό» του ανατολικό, ακριβώς στην θέση «Διχάλα» όπου κατασκευάστηκε το ανάχωμα. Αντί δηλαδή να γίνουν ελεγχόμενα θυροφράγματα, προτιμήθηκε τότε να γίνει έμφραξη. Αργότερα μετά το 1980 μερικές εκατοντάδες μέτρα παραπάνω, έγινε ακόμη μια έμφραξη και το ποτάμι μεταξύ των δυο εμφράξεων έγινε ιχθυοτροφείο.
Γιατί τα λέω τώρα αυτά; Το κάνω για να καταλάβετε ότι ο Δυτικός βραχίονας μέχρι το φυλάκιο Καραγώγου είναι ένα φυλακισμένο ποτάμι, που δεν μπορεί να δεχθεί τρεχούμενο νερό από την παλιά κοίτη του Ανατολικού βραχίονα, και επομένως δεν μπορεί να αυτοκαθαρίζει την λεκάνη απορροής του. Το ίδιο βέβαια και ο Ανατολικός βραχίονας που έχει αποκοπεί από την τροφοδότηση του με τρεχούμενο νερό, εξαιτίας της έμφραξης στην θέση «Πέτρα» του Πόρου. Με λίγα λόγια οι παλιές κοίτες δεν λειτουργούν, γιατί τις αποκόψαμε από το τρεχούμενο νερό. Αποτέλεσμα να γεμίσουν με ύλες, να γίνουν επιχωματώσεις και να δημιουργηθούν καλαμότοποι. Από το φυλάκιο Καραγώγου και κάτω έχουμε την εκβολή του μεγάλου χειμάρρου «Τσάι», που ξεκινά από τα ορεινά της Ιτέας. Μια άλλη ιστορία αυτή. Το «Τσάι» παλαιότερα δεν χυνόταν στον Δυτικό βραχίονα, αλλά στο Ανατολικό, νοτιοδυτικά του Πόρου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, με την κατασκευή των αναχωμάτων στον Πόρο, το «Τσάι» δεν μπορούσε πια να συναντά τον Έβρο, εξαιτίας της αντιπλημμυρικής θωράκισης της περιοχής. Αποφασίστηκε έτσι η εκτροπή του. Στο ύψος των αποθηκών της οικογένειας Αραμπατζή, το ποτάμι έστριβε για να συναντήσει τον Έβρο (σώζεται μέχρι και σήμερα σε καλή κατάσταση η πέτρινη γέφυρα του 1894 που οδηγούσε στο Πόρο). Στην παρακάτω φωτογραφία, με την μπλε γραμμή φαίνεται η παλιά ροή.
Σε αυτό το σημείο ο χείμαρρος εξετράπη της πορείας του με κατεύθυνση την σημερινή, στον Δυτικό βραχίονα του Έβρου και εκεί συναντάται και με το μεγάλο ρέμα των Φερών. Δηλαδή ο κύριος όγκος των υδάτων που δέχεται σήμερα ο Δυτικό βραχίονας, είναι τα νερά αυτού του χειμάρρου και μικρότερες ποσότητες από την τάφρο. Αυτός ο χείμαρρος είναι απρόβλεπτος και σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές όπως πρόσφατα με τις πρώτες πλημμύρες στις 12/1/2021.
Δεν ευθύνεται όμως αυτός, αλλά μια σειρά από παθογένειες του παρελθόντος, με άστοχες ενέργειες που πρέπει να διορθωθούν ταχύτατα και ο δυτικός βραχίονας να ξαναγίνει ποτάμι. Μετά από χρόνια έρευνας και αντιμετώπισης πλημμυρικών φαινομένων θεωρώ ότι: Η έμφραξη του Δυτικού βραχίονα στο ύψος της Διχάλας θα πρέπει να αντικατασταθεί με ανάλογο μεγάλο θυρόφραγμα (πόρτες) για τον έλεγχο ανάλογα της παροχής ή της αποκοπής του νερού. Η δεύτερη έμφραξη που δεν χρειάζεται πια, μετατροπή της σε υπερυψωμένη γέφυρα. Η γέφυρα του Καραγώγου να ξαναγίνει υπερυψωμένη με θυροφράγματα που ανάλογα θα παροχετεύουν τα νερά. Ανοήτως ενώ παλιά ήταν υπερυψωμένη, αλλά στενή, την έκαναν χαμηλή διάβαση με αποτέλεσμα σήμερα εύκολα να την κατακλύζουν τα νερά, αλλά και οι βάρκες να αδυνατούν να κινούνται εκατέρωθεν.
Κατάργηση της τσιμεντένιας διάβασης του Εγνατία και κατασκευή μεγάλης γέφυρας με ανάλογα θυροφράγματα και βέβαια εκβάθυνση όλου του βραχίονα, ο οποίος είναι γεμάτος νησίδες και εμποδίζει την ελεύθερη κάθοδο των νερών και ιδιαίτερα του χειμάρρου «Τσάι». Ξέρω θα μου κάποιος μα αυτά χρειάζονται πολλά χρήματα. Πραγματικά χρειάζονται. Τι κερδίζουμε όμως;
Ο Δυτικός βραχίονας ξαναγίνεται ποτάμι με ισχυρό οικολογικό αποτύπωμα και σύγχρονη διαχείριση υδάτων. Θα μπορεί κάποιος με βάρκα να ξεκινά από την θάλασσα να φθάνει μέχρι την αφετηρία του που είναι η Διχάλα αλλά και μέσω της τάφρου να φθάνει μέχρι τον Πόρο. Οι αλιείς θα ξαναεμφανιστούν, όπως και τα ψάρια καθώς τώρα ελάχιστα είδη υπάρχουν. Η προσβασιμότητα στο ΔΕΛΤΑ για κτηνοτρόφους, αγρότες, κυνηγούς και υπηρεσίες δεν θα διακόπτεται κάθε φόρα που έχουμε πλημύρα και κανείς δεν θα κινδυνεύει από την διάβαση στο Εγνατία. Ο χείμαρρος «Τσάι» θα βρίσκει εύκολη διαφυγή σε ένα καθαρό ποτάμι. Το ΤΟΕΒ Φερών θα αποκτήσει μεγάλες και ελεγχόμενες δεξαμενές νερού, με σύγχρονα θυροφράγματα, τα οποία θα κλείνουν του καλοκαιρινούς μήνες και όχι όπως τώρα με την κατασκευή χωμάτινου, πρόχειρου αναχώματος που κάνει κάθε χρόνο στο Εγνατία. Θα πάψει να κινδυνεύει ο Πόρος. Σε ένα καθαρό ποτάμι μέχρι και αθλητικές και περιβαλλοντολογικές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν. Θα έχουμε όσο νερό θέλουμε και όταν το θέλουμε. Ο Δυτικός βραχίονας μπορεί να γίνει ένα σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης και αξιοποιήσεις των υδάτων.
Δημοτικός Σύμβουλος
Μέλος Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας της ΚΕΔΕ
