Πριν λίγες μέρες, σε μια ρωμαϊκή έπαυλη κοντά στην Πομπηία, βρέθηκε μια σχεδόν ατόφια τελετουργική τετράτροχη άμαξα από ορείχαλκο και κασσίτερο, πλούσια διακοσμημένη. Το εύρημα είναι μοναδικό για την Ιταλία, όχι όμως και για την Ελλάδα, όπου το 2002 πέντε παρόμοιες άμαξες είδαν το φως κατά την ανασκαφή του ταφικού τύμβου που βρίσκεται κοντά στα χωριά Μικρή Δοξιπάρα, Ζώνη και Χελιδόνα, στο δυτικό τμήμα του βόρειου Έβρου.
O απερχόμενος διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας και διευθυντής της ανασκαφής, Μάσιμο Οσάνα, μετά τον εντοπισμό του ευρήματος, επισήμανε την ομοιότητα: «Αυτός ο τύπος άμαξας, που δεν είχε βρεθεί ποτέ ξανά στην Ιταλία, συγκρίνεται με ευρήματα που έχουν αποκαλυφθεί σε έναν ταφικό τύμβο στη Θράκη, στη βόρεια Ελλάδα», και συμπλήρωσε ότι μια από τις θρακικές άμαξες μοιάζει ιδιαίτερα με την ιταλική. Τι κοινό τελικά έχουν τα δυο ευρήματα; «Πράγματι με μια πρώτη ματιά τα δύο ευρήματα παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες -κυρίως στη διακόσμηση- και χρονολογούνται στην ίδια εποχή, στα τέλη του 1ου αι. μΧ Ωστόσο, θα πρέπει να δούμε περισσότερες κατασκευαστικές λεπτομέρειες της άμαξας της Πομπηίας προκειμένου να είμαστε σε θέση να σχολιάσουμε με ακρίβεια τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο αμαξών», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δόμνα Τερζοπούλου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου.
Η ίδια υπήρξε συνεργάτιδα του ανασκαφέα, επίτιμου Εφόρου Αρχαιοτήτων, Διαμαντή Τριαντάφυλλου, που το 2002 ήταν διευθυντής της τότε ΙΘ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Θράκης. Ήταν, δηλαδή, εκεί όταν βρέθηκαν οι τέσσερις λάκκοι με τα υπολείμματα των καύσεων τριών ανδρών και μιας γυναίκας -μαζί με πολυάριθμα αντικείμενα που τους συνόδευαν στον άλλο κόσμο-, τις άμαξες και τις ταφές πέντε αλόγων.
Το εύρημα ήταν μοναδικό για τον ελληνικό χώρο, καθώς άμαξες (μόνες ή μαζί με τα άλογά τους) έχουν εντοπιστεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, στην Ελλάδα όμως ήρθαν για πρώτη φορά στο φως στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης. Πώς αισθάνθηκε κατά την ανακάλυψη και σε τι κατάσταση βρίσκονται σήμερα οι άμαξες και τα υπόλοιπα ευρήματα; «Η έκπληξη και η χαρά συνοδεύουν πάντοτε την ανασκαφική διαδικασία, μερικές φορές ακόμη και η συγκίνηση. Στην πορεία, όταν το εύρημα είναι τόσο σύνθετο και οι χειρισμοί τόσο απαιτητικοί υπερισχύει το αίσθημα ευθύνης απέναντι στα ίδια τα ευρήματα. Σήμερα οι άμαξες, οι σκελετοί των αλόγων και τα κινητά ευρήματα βρίσκονται σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν απαιτείται διαρκής μέριμνα για τη συντήρησή τους» μας απαντά η Έφορος Αρχαιοτήτων Έβρου.
Πρόσφατα, όπως σημειώνει η Ελένη Μάρκου στο ΑΜΠΕ, έγινε γνωστό ότι θα διατεθεί το ποσό των 11 εκατ. ευρώ από πόρους ΕΣΠΑ για την προστασία και ανάδειξη του τύμβου. «Η απόφαση για τη χρηματοδότηση του Έργου από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της θα οργανωθεί εκθεσιακός χώρος. «Ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να δει -μέσω της κατασκευής ακριβών αντιγράφων- τις άμαξες, τις καύσεις και τις ταφές αλόγων ακριβώς Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης υπογράφηκε στις αρχές Φεβρουαρίου του 2021. Βρισκόμαστε πλέον στο τελικό στάδιο προετοιμασιών για την έναρξη του Έργου, την οποία τοποθετούμε στον επόμενο μήνα», ενημερώνει το ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τερζοπούλου. Τα έργα αφορούν την κατασκευή ενός κλειστού θολωτού κελύφους στο εσωτερικό του οποίου όπως βρέθηκαν, ενώ παράλληλα θα εκτεθούν σε ειδικές προθήκες ανακατασκευασμένες άμαξες και τα κτερίσματα των καύσεων. Σύμφωνα με τον υπάρχοντα προγραμματισμό, τρεις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού θα συνεργαστούν για την ολοκλήρωση του έργου: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου θα αναλάβει την τελική διαμόρφωση του ανασκαφικού χώρου και την προετοιμασία της μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης, η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων θα είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση των εκθεμάτων, ενώ η κατασκευή του εκθεσιακού χώρου θα γίνει με την ευθύνη της Διεύθυνσης Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων του ΥΠΠΟΑ. Θεωρούμε ότι οι εργασίες θα έχουν ολοκληρωθεί σε τρία έτη», μας εξηγεί.
Ο ταφικός τύμβος της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης αποτελεί μια πραγματική κιβωτό πληροφορίας για τα ταφικά έθιμα και την κοινωνία της ρωμαϊκής Θράκης. «Στα ευρήματά του αντικατοπτρίζονται η κοινωνική οργάνωση της περιοχής, η πρόσδεση των κατοίκων στις ιδιομορφίες μιας εθνοτικής ταυτότητας αλλά και η εξοικείωσή τους με τον ρωμαϊκό τρόπο ζωής. Η δημιουργία ενός νέου εκθεσιακού χώρου κοντά στο Διδυμότειχο όπου υπάρχει το μοναδικό βυζαντινό Μουσείο της Θράκης και σε απόσταση ελάχιστων χιλιομέτρων από την βουλγαρική πόλη Ιvailovgrad, όπου είναι επισκέψιμη μια μεγάλη ρωμαϊκή έπαυλη με εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα, πιστεύουμε πως θα δημιουργήσει μια νέα πολιτιστική διαδρομή», συμπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Έφορος Αρχαιοτήτων Έβρου. Και καταλήγει: «Η κατασκευή εκθεσιακού χώρου στον ταφικό τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνη αποτέλεσε επί σειρά ετών πάγιο αίτημα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της κοινωνίας της Θράκης, η σχεδίαση και δρομολόγηση του έργου, όμως, υπήρξε για το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Μετά από πολλά χρόνια επίμονων αλλά άκαρπων προσπαθειών, σήμερα, χάρη στο προσωπικό ενδιαφέρον της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη και τη συμπαράσταση του Περιφερειάρχη Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης Χρήστου Μέτιου είμαστε πρώτη φορά σε θέση να ελπίζουμε ότι θα εκπληρώσουμε το χρέος μας όχι μόνο απέναντι σε ένα εξαιρετικό εύρημα αλλά και απέναντι στην περιοχή του βόρειου Έβρου που μας έχει προσφέρει απλόχερα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα».
* φωτο από την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου Δόμνα Τερζοπούλου
