Η Ελλάδα εγγυητής Ενεργειακής Ασφάλειας της ΕΕ και η Γεωπολιτική αναβάθμιση της Θράκης
του Δρ. Ευριπίδη Στ. Στυλιανίδη
Βουλευτή Ροδόπης ΝΔ- πρώην Υπουργού
Επικ. Καθηγητή Νομικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
Εκπροσώπου Ελληνικού Κοινοβουλίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης
Οι ραγδαίες γεωπολιτικές μεταβολές στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου επαναπροσδιορίζουν το ρόλο της Ελλάδας και μπορούν να αναβαθμίσουν, αν γίνουν οι κατάλληλοι διπλωματικοί χειρισμοί, γεωπολιτικά τη θωράκιση και το ρόλο της Θράκης.
Μετά το έντονο ενδιαφέρον της Ρωσίας τα προηγούμενα χρόνια για την προώθηση του αγωγού φυσικού αερίου South Stream και του πετρελαιαγωγού Burgas- Αλεξανδρούπολη ή αργότερα του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream, με στόχο τη ρωσική κυριαρχία επί του Νότιου Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Διαδρόμου, υπήρξε έντονη κινητικότητα από την αμερικανική πλευρά. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ βλέποντας να ολοκληρώνεται ο Ρώσο-Γερμανικός αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream, εύλογα ανησύχησαν, θεωρώντας ότι η μονοπωλιακή ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία θα έχει άμεσες επιπτώσεις στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, στη σταθερότητα της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας, στην ισχυροποίηση της Ρωσικής παρεμβατικότητας και ίσως στην ανατροπή της γεωπολιτικής ισορροπίας στην περιοχή, αν λάβει κανείς υπόψιν του και το παιχνίδι Ρωσίας-Τουρκίας με τους S400 και όχι μόνο.
Το φυτίλι της έντασης άναψε στην Ουκρανία, όπου συγκεντρώθηκε μεγάλος όγκος στρατιωτικών δυνάμεων εκατέρωθεν. Η Ρωσική πλευρά ισχυρίζεται ότι απειλείται η εθνική της ασφάλεια από την προσχώρηση στο ΝΑΤΟ της Ουκρανίας και όχι μόνο, και δηλώνει αποφασισμένη να προστατέψει την ηγεμονική της παρουσία στην ευρύτερη περιοχή. Από την άλλη πλευρά η Δύση δεν θέλει να εγκαταλείψει την Ουκρανία ή και άλλες πρώην ανατολικές Χώρες, στην προσπάθεια τους να στραφούν προς την ΕΕ οικονομικά και προς το ΝΑΤΟ από άποψη ασφάλειας.
Οι ισορροπίες στην περιοχή το τελευταίο διάστημα επιδεινώνονται από τον Νεοοθωμανικό Αναθεωρητισμό της Τουρκίας που έχει κλονίσει παραδοσιακές της συμμαχίες με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τις ΗΠΑ, την ΕΕ καθώς και πολλές Μουσουλμανικές Χώρες. Υπονομεύει συμμαχικές δυνάμεις των ΗΠΑ, όπως οι Κούρδοι στη Συρία και απειλεί με πόλεμο(casus beli) γείτονες και συμμάχους στο ΝΑΤΟ ή την ΕΕ, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα, αν ασκήσουν την εθνική τους κυριαρχία εφαρμόζοντας το διεθνές δίκαιο. Παράλληλα προχωρά στη αγορά των ρωσικών πυραύλων S400. Η στάση αυτή της Τουρκίας θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τη νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας σε μια πολύ κρίσιμη συγκυρία.
Στη γωνία παρακολουθεί αθόρυβα τις εξελίξεις πριν τοποθετηθεί η Κίνα, έτοιμη να ανατρέψει διεθνώς το ενεργειακό παιχνίδι στο οποίο μέχρι σήμερα υστερούσε, με την στρατηγική Belt and Road Initiative, δημιουργώντας σταθερά σχέσεις με όποιο κράτος μπορεί και καλύπτοντας κενά όπου εντοπίζονται, με μια πολιτική ήπιας ισχύος. Για παράδειγμα η Κίνα αντί να συμμετέχει ενεργά στη διπλωματία των αγωγών, έχει στραφεί προς την ηλεκτρική ενέργεια με μπαταρίες και επενδύει επιθετικά εξαγοράζοντας μέχρι στιγμής τα 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής σε ορυκτά πχ λίθιο, κοβάλτιο κλπ σε Αφρική, Ασία και αλλού, τα οποία αποτελούν την πρώτη ύλη για την κατασκευή τους. Η υπερβολική λοιπόν πίεση και απομόνωση της Ρωσίας από την Ευρώπη εμπεριέχει τον κίνδυνο αυτή να στραφεί προς τη Κίνα ανατρέποντας τις διεθνεις ισορροπίες. Αυτό που ίσως ακόμα την συγκρατεί είναι «ο φόβος του ισχυρού γείτονα».
Το ρευστό αυτό σκηνικό έχει ήδη κινητοποιήσει την αμερικανική διπλωματία, η οποία επιχειρεί συστηματικά να αλλάξει τα δεδομένα. Προς της κατεύθυνση αυτή υιοθετήθηκε διεθνώς η Αρχή της Ενεργειακής Ασφαλείας, η οποία προβλέπει διαφοροποίηση των μορφών, των πηγών και των δρόμων ενέργειας. Πρώτο αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτής της Αρχής είναι η ολοκλήρωση του αγωγού TAP που κατασκευάστηκε για να καλύψει το Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο μεταφέροντας φυσικό αέριο από την κεντρική Ασία (Αζερμπαϊτζάν) μέσω Τουρκίας, Ελλάδας και άλλων Βαλκανικών Χωρών μέχρι την Ιταλία. Ο αγωγός αυτός με την υπό κατασκευή διακλάδωση του IGB συνδέει την Κομοτηνή με τη Βουλγαρία, τροφοδοτώντας με φυσικό αέριο την Ευρωπαϊκή ενδοχώρα της Ν.Α. Ευρώπης.
Σημαντική υπεραξία για τη διαφοροποίηση των πηγών και των δρόμων ενέργειας που αναβαθμίζει περαιτέρω την γεωπολιτική σημασία της Θράκης είναι η πλωτή εξέδρα της Αλεξανδρούπολης. Η δυνατότητα αεριοποίηση του υγροποιημένου αερίου που θα μεταφέρουν πλοία από το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Κύπρο, τις Χώρες του Κόλπου, τη Β. Αφρική ακόμα και σχιστολιθικό αέριο από τις ΗΠΑ και η διοχέτευση του στον TAP, διασφαλίζει για την Ευρωπαϊκή αγορά ενέργεια σε μεγάλο ποσοστό από άλλες αγορές και όχι από το Ρωσικό μονοπώλιο.
Την ενεργειακή ασφάλεια στοχεύει να εξυπηρετήσει και ο αγωγός EAST-MED συνδέοντας απευθείας την Ανατολική Μεσόγειο με την Κεντρική Ευρώπη μέσω Ελλάδας και Ιταλίας. Αν ωστόσο το κόστος κατασκευής κριθεί απαγορευτικό από την διεθνή αγορά, είναι βέβαιο τότε, ότι αναβαθμίζεται περαιτέρω η εξέδρα της Αλεξανδρούπολης που μπορεί να δέχεται μεγαλύτερες ποσότητες υγροποιημένου ή πεπιεσμένου αερίου από την Αν. Μεσόγειο μέσω ειδικών πλοίων που τα περισσότερα είναι ελληνικής ιδιοκτησίας. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει η Κύπρος να επενδύσει στη μετατροπή της σε δεύτερο σημαντικό ενεργειακό Hub μετά την Αίγυπτο.
Μια ευέλικτη προσαρμογή σε ένα αρνητικό ενδεχόμενο ακύρωσης του EAST-MED, θα ήταν ίσως η έξυπνη αναβάθμιση της πλωτής εξέδρας Αλεξανδρούπολης, ώστε να δέχεται περισσότερες ποσότητες και η επένδυση στον υποθαλάσσιο χώρο στον Πρίνο της Θάσου, στο θύλακα δηλαδή από τον οποίο εξορύσσεται το πετρέλαιο από της ENERGEAN τις τελευταίες δεκαετίες, ώστε να μεταβληθεί σε χώρος αποθήκευσης υγροποιημένου αερίου, ενισχύοντας τα εθνικά ενεργειακά αποθέματα, χρήσιμο για την αντιμετώπιση ενεργειακών κρίσεων.
Όλες αυτές οι εξελίξεις καθιστούν την Ελλάδα και ιδιαίτερα τη Θράκη, ενεργειακό κόμβο από τον οποίο μπορεί να διέλθει σημαντική ποσότητα εναλλακτικής ενέργειας από διαφορετικές πηγές και από διαφορετικούς δρόμους. Επειδή αυτό το έχει αντιληφθεί η Ευρωατλαντική Συμμαχία αναβαθμίζει το τελευταίο διάστημα την γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας και κυρίως της Θράκης. Για το λόγο αυτό εγκαταστάθηκε στην Αλεξανδρούπολη σημαντικός αριθμός Αμερικανών στρατιωτών. Αναβαθμίζεται το λιμάνι και το αεροδρόμιο. Επισπεύδεται η αναβάθμιση και ηλεκτροδότηση του σιδηροδρόμου, τόσο σε επίπεδο Σιδηροδρομικής Εγνατίας που θα συνδέει τα λιμάνια της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης, όσο και στον κάθετο σιδηροδρομικό άξονα Αλεξανδρούπολη- Ορμένιο- Βουλγαρία- Ρουμανία.
Παράλληλα μετά την κρίση του μεταναστευτικού στον Έβρο, εγκαταστάθηκε στην περιοχή η FRONTEX και η EUROPOL. Οι Ευρωπαίοι εταίροι για πρώτη ίσως φορά συνειδητοποιούν το βάρος που σηκώνουν οι Έλληνες ακρίτες στην πλάτη τους, προστατεύοντας με τις δικές τους αποκλειστικά δυνάμεις, όχι μόνο τα εθνικά σύνορα, αλλά τα σύνορα ολόκληρης της ΕΕ.
Η συγκυρία είναι κατάλληλη ίσως για πρώτη φορά, ώστε η Ελλάδα να αναβαθμίσει πραγματικά τη γεωστρατηγική της αξία στη συνείδηση της Δύσης κεφαλαιοποιώντας την συμμαχική της συνέπεια και να θωρακίσει αποτελεσματικά τη Θράκη. Η μετεξέλιξη της Θράκης σε ενεργειακό κόμβο που συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής αγοράς, σε διαμετακομιστικό εμπορευματικό διασυνοριακό σταυροδρόμι, σε διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο με την ενίσχυση και διεθνοποίηση του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, σε ελκυστικό επενδυτικό προορισμό και σε ένα μοναδικό διεθνές πρότυπο Ανοιχτής Δημοκρατικής Κοινωνίας που σέβεται απόλυτα τα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Η διεθνής παρουσία στην περιοχή δυναμώνει το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών και των επιχειρήσεων. Συμβάλει στην τόνωση της τοπικής αγοράς. Ενισχύει δημογραφικά την τοπική κοινωνία. Διευκολύνει στην ανάδειξη της Θράκης, καθιστώντας την διεθνή εναλλακτικό τουριστικό και επενδυτικό προορισμό και τέλος με τις σωστές πολιτικές μπορεί να την μετεξελίξει από θωρακισμένο σύνορο της Δύσης με την Ανατολή, σε σύγχρονο ορμητήριο οικονομικής και πολιτιστικής εξωστρέφειας προς νέες αγορές. Η Ελλάδα που διαχρονικά πατάει στέρεα στη Δύση απλώνοντας με ειλικρίνεια και αξιοπιστία το χέρι της συνεργασίας προς την Ανατολή, μπορεί να διαδραματίσει αυτό το ρόλο με επιτυχία αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Θράκης.
Το Άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ Φεβρουάριος 2022
