Το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου (Münchausen syndrome by proxy), όπως είναι η πλήρης ονομασία του, είναι μία ψυχική διαταραχή. Η ονομασία του προέρχεται από τον βαρώνο Μινχάουζεν, πρωταγωνιστή του βιβλίου «Οι περιπέτειες του βαρώνου Μυνχάουζεν» του γερμανού συγγραφέα Ροδόλφου Ράσπε, που γράφτηκε στα 1785. Ο βαρώνος ήταν ιστορικό πρόσωπο που πολέμησε στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1768. Μετά την επιστροφή του άρχισε να διηγείται φανταστικά κατορθώματα.
Όπως εξηγούν ειδικοί από την Cleveland Clinic, στο Οχάιο, η σύγχρονη ονομασία του συνδρόμου είναι πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται σε άλλον (FDIA). Τα άτομα που πάσχουν από αυτήν, δρουν σαν να πάσχει το παιδί τους ή άλλο εξαρτώμενο άτομο από πρόβλημα υγείας το οποίο χρειάζεται φροντίδα. Ωστόσο το παιδί ή το εξαρτώμενο άτομο δεν είναι άρρωστο. Επομένως, οι πάσχοντες από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου ψεύδονται για την κατάσταση της υγείας του.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι
Αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνο, διότι η «φροντίδα» που προσφέρει ο πάσχων στο εξαρτώμενο άτομο είναι στην πραγματικότητα μορφή κακοποίησης. Το εξαρτώμενο άτομο που υποτίθεται ότι είναι άρρωστο συχνά είναι παιδί ηλικίας κάτω των 6 ετών. Μπορεί όμως να είναι και ενήλικας, με αναπηρία ή ηλικιωμένος.
Σύμφωνα με ειδικούς από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, οι περισσότεροι πάσχοντες από σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου είναι άτομα (συνήθως μητέρες) που φροντίζουν μικρά παιδιά. Οι μητέρες αυτές μπορεί:
- Να λένε ψέματα για τα συμπτώματα του παιδιού
- Να αλλάζουν τα αποτελέσματα των τεστ για να κάνουν το παιδί να φαίνεται άρρωστο
- Να βλάπτουν σωματικά το παιδί για να εκδηλώνει συμπτώματα
Το επακόλουθο είναι να υποβάλλονται τα παιδιά σε επώδυνες ιατρικές εξετάσεις ή ιατρικές πράξεις που δεν χρειάζονται, με τους γιατρούς να δυσκολεύονται να βρουν την ιατρική αιτία των συμπτωμάτων τους.
Υπάρχει επίσης κίνδυνος τα παιδιά να αρρωστήσουν σοβαρά, να τραυματιστούν ή ακόμα και να χάσουν τη ζωή τους από τις πράξεις του φροντιστή τους. Μεγαλώνοντας μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με μια ζωή γεμάτη σωματικά και συναισθηματικά προβλήματα. Μπορεί επίσης να εκδηλώσουν τα ίδια σύνδρομο Μινχάουζεν, κάνοντας ψευδείς ισχυρισμούς για την δική τους υγεία.
Τα κίνητρα
Μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι πάσχοντες από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου αναζητούν αχρείαστη ιατρική θεραπεία για ένα εξαρτώμενο πρόσωπο.
Συχνά έχουν την εγγενή ανάγκη να βλέπουν οι άλλοι το εξαρτώμενο πρόσωπο ως άρρωστο ή τραυματισμένο. Αυτό δεν συμβαίνει απαραιτήτως για να αποκομίσουν οι ίδιοι κάποιο συγκεκριμένο όφελος (π.χ. οικονομικό), λένε οι ειδικοί της Clevelnd Clinic. Συχνά γίνεται απλώς για να προσελκύσουν την προσοχή των άλλων και τη συμπόνια που εκείνοι δίνουν σε όσους είναι πραγματικά άρρωστοι και στις οικογένειές τους.
Ο πάσχων μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί τις πολλαπλές νοσηλείες του εξαρτωμένου προσώπου ως τρόπο για να κερδίζει τα εύσημα των άλλων για την αφοσίωσή του.
Οι γιατροί πιστεύουν ότι το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου σχετίζεται με προβλήματα που αντιμετώπισαν οι πάσχοντες ως παιδιά. Πολλοί πάσχοντες αισθάνονται επίσης ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Συχνά έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση και δεν μπορούν να διαχειριστούν το στρες και το άγχος. Η προσοχή που λαμβάνουν όταν το εξαρτώμενο πρόσωπο είναι άρρωστο, δρα τονωτικά. Και μπορεί να ενθαρρύνει την συμπεριφορά τους.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που έχουν οι πάσχοντες από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου. Αυτά είναι:
- Μπορεί να έχουν ιατρικές γνώσεις ή να είναι οι ίδιοι υγειονομικοί
- Μοιάζουν αφοσιωμένοι στο παιδί ή στο εξαρτώμενο άτομο
- Είναι πολύ φιλικοί και συνεργάσιμοι με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό
- Επιζητούν την συμπόνια και την προσοχή
- Μοιάζουν να ανησυχούν πολύ (μερικές φορές, υπερβολικά πολύ) για το παιδί τους
- Πάσχουν οι ίδιοι από φανταστικές διαταραχές, τις οποίες προκαλούν στον εαυτό τους
- Θέλουν να έχουν τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης
- Δεν βλέπουν τίποτα κακό στη συμπεριφορά τους
Τα ύποπτα συμπτώματα
Ένα άτομο που πάσχει από σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου δεν φεύγει λεπτό από το προσκέφαλο του «ασθενούς» που φροντίζει. Μιλά επίσης λεπτομερώς για τα συμπτώματα που έχει ο ασθενής και για τη φροντίδα που του παρέχει. Αυτό τυπικά γίνεται για να βλέπουν όλοι πόσο καλός φροντιστής είναι ο πάσχων από το σύνδρομο.
Ένα άλλο ύποπτο σύμπτωμα είναι ότι ο ασθενής βελτιώνεται στο νοσοκομείο, αλλά επιδεινώνεται όταν επιστρέφει στο σπίτι. Άλλα ύποπτα συμπτώματα μπορεί να είναι:
- Το παιδί ή το εξαρτώμενο άτομο έχει ιστορικό πολλαπλών νοσηλειών. Συχνά μπορεί να έχει επίσης περίεργους συνδυασμούς συμπτωμάτων
- Τα συμπτώματα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου γενικώς τα περιγράφει ο φροντιστής. Το προσωπικό του νοσοκομείου δεν είναι ποτέ μάρτυρας αυτών των συμπτωμάτων. Επιπλέον, όταν απουσιάζει ο φροντιστής, το εξαρτώμενο άτομο δεν έχει συμπτώματα
- Δεν συμμετέχει κανένα άλλο μέλος της οικογένειας στη φροντίδα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
- Τα συμπτώματα που αναφέρει ο φροντιστής δεν ταιριάζουν με τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων
- Μερικές φορές το αίμα στα δείγματα που στέλνονται στο εργαστήριο δεν ταιριάζει με το αίμα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
- Ανευρίσκονται ίχνη χημικών ουσιών στο αίμα, τα κόπρανα ή τα ούρα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
Μπορεί ακόμα να υπάρχει ιστορικό μίας ή περισσότερων ασυνήθιστων ασθενειών ή θανάτων παιδιών στην οικογένεια
Η θεραπεία
Σε γενικές γραμμές, το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου αντιμετωπίζεται πολύ δύσκολα. Συχνά χρειάζεται χρόνια συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης για να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση, λένε οι ειδικοί.
Την κατάσταση δυσχεραίνει το γεγονός ότι είναι πολύ δύσκολη και η διάγνωσή του, διότι ο πάσχων ψεύδεται συνεχώς. Αρνείται επίσης ότι έχει πρόβλημα και μπορεί να είναι αρνητικός στη θεραπεία. Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται μόνο όταν αντιμετωπίζει και συνοδά προβλήματα (π.χ. μια αγχώδη διαταραχή).
Ακόμα και μετά τη θεραπεία, όμως, μπορεί να επαναλάβει τη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό, οι γιατροί, οι ειδικοί στην ψυχική υγεία και οι συγγενείς του πρέπει να τον παρακολουθούν στενά. Αυτό είναι ιδιαιτέρως απαραίτητο όταν βρίσκεται μαζί με ευάλωτα άτομα, όπως μικρά παιδιά ή εξαρτώμενους ενήλικες.
Φωτογραφία: iStock
