Η πανδημία που προκάλεσε η βουβωνική πανώλη στα μέσα του 14ου αιώνα είχε τέτοιο γενετικό αντίκτυπο στην ανθρωπότητα, ώστε ακόμα επηρεάζει την υγεία μας σχεδόν 700 χρόνια αργότερα, αναφέρει διεθνής ομάδα επιστημόνων.
Η ανάλυση του γενετικού υλικού (DNA) σκελετών θυμάτων και επιζησάντων της συγκεκριμένης πανώλους αποκάλυψε μεταλλάξεις που συνέβαλλαν στην επιβίωση εκείνη την εποχή.
Ωστόσο οι ίδιες μεταλλάξεις σχετίζονται με αυτοάνοσα νοσήματα που προσβάλλουν τους σύγχρονους ανθρώπους.
Η βουβωνική πανώλη της περιόδου 1348-1353 θεωρείται η πιο καταστροφική πανδημία στην ανθρώπινη ιστορία. Υπολογίζεται ότι κόστισε τη ζωή στο 30-50% του πληθυσμού σε Ευρώπη, Ασία και Βόρειο Αφρική. Συνολικά τα θύματά της υπολογίζονται σε 100-200 εκατομμύρια.
Η πανώλη (πανώλης ή πανούκλα) είναι μια οξεία λοιμώδης νόσος. Προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis. Μεταδίδεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα ψύλλων οι οποίοι παρασιτούν σε άρρωστους μαύρους αρουραίους.
Είναι πολύ σοβαρή και τοξική νόσος. Η θνησιμότητά της με την κατάλληλη θεραπεία υπολογίζεται στο 10%, αλλά χωρίς αυτήν στο 70%. Παγκοσμίως καταγράφονται πλέον περίπου 600 περιστατικά, αλλά ιστορικά προκαλούσε τεράστιες επιδημίες.
Η νέα έρευνα
Οι επιστήμονες υποπτεύονταν πάντοτε ότι ένα ιστορικό γεγονός της έκτασης του Μαύρου Θανάτου θα είχε επηρεάσει την εξέλιξη του ανθρώπου. Θέλησαν όμως να το επιβεβαιώσουν κιόλας. Έτσι, ανέλυσαν δείγματα DNA που έλαβαν από τα δόντια 206 σκελετών από την Αγγλία και τη Δανία, οι οποίοι χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα.
Η ανάλυσή τους κατόρθωσε να δείξει με ακρίβεια ποιοι από αυτούς είχαν ταφεί πριν, στη διάρκεια ή μετά την επιδημία που προκάλεσε η βουβωνική πανώλη.
Τα ευρήματά τους δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature. Όπως γράφουν, εντόπισαν 245 μεταλλάξεις σε ένα γονίδιο που λέγεται ERAP2. Οι τέσσερις από αυτές φάνηκε να είναι προστατευτικές. Όσοι σκελετοί έφεραν τις προστατευτικές μεταλλάξεις, είχαν 40% περισσότερες πιθανότητες να είναι επιζήσαντες από την βουβωνική πανώλη.
«Η επίδραση αυτή είναι τεράστια. Δεν περιμέναμε να βρούμε κάτι τόσο ισχυρό στο ανθρώπινο γονιδίωμα», δήλωσε στο BBC ο επιβλέπων ερευνητής Dr. Luis Barreiro, καθηγητής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Το γονίδιο ERAP2
Το γονίδιο ERAP2 παράγει τις πρωτεΐνες, οι οποίες καταστρέφουν τα εισβάλλοντα μικρόβια και «δείχνουν» τα θραύσματά τους στο ανοσοποιητικό. Με αυτό τον τρόπο το βοηθούν να μαθαίνει να τις αναγνωρίζει και να τις εξουδετερώνει πιο εύκολα.
Όπως προαναφέρθηκε, το γονίδιο αυτό έχει διάφορες μορφές. Άλλες από αυτές είναι πολύ δραστικές και άλλες ανενεργές. Κάθε άνθρωπος κληρονομεί μία κόπια του γονιδίου από κάθε γονέα του.
Οι επιζήσαντες από την πανδημία που προκάλεσε η βουβωνική πανώλης έφεραν δύο κόπιες από την πιο δραστική μορφή του γονιδίου. Επομένως την είχαν κληρονομήσει και από τους δύο γονείς τους.
Η συσχέτιση με τα αυτοάνοσα
Επιπλέον, την δραστική μορφή του γονιδίου κληροδότησαν στα δικά τους παιδιά και εκείνα στους δικούς τους απογόνους. Με αυτό τον τρόπο οι προστατευτικές μεταλλάξεις έγιναν συχνότερες.
«Η διαφορά ήταν τεράστια, έφτασε το 10% σε δύο έως τρεις γενιές. Είναι το ισχυρότερο γεγονός της φυσικής επιλογής σε ανθρώπους που έχει καταγραφεί έως σήμερα», εξήγησε ο Dr. Hendrik Poinar, καθηγητής Εξελικτικής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο ΜακΜάστερ του Καναδά.
Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τα ευρήματά τους σε πειράματα στο εργαστήριο, στα οποία χρησιμοποίησαν το βακτήριο που προκαλεί την βουβωνική πανώλη. Τα κύτταρα από το αίμα ανθρώπων που έφερε τις προστατευτικές μεταλλάξεις, αντιστέκονταν πολύ καλύτερα στην μόλυνση από το βακτήριο.
Δυστυχώς, όμως, αυτές οι μεταλλάξεις που αντιστέκονται στην πανώλη είναι γνωστός παράγοντας κινδύνου τη νόσο του Crohn. Σχετίζονται επίσης και με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, λένε οι ερευνητές.
«Η μελέτη μας είναι η πρώτη που αποδεικνύει ότι οι πανδημίες μπορούν να τροποποιήσουν το ανθρώπινο γονιδίωμα», είπε ο Dr. Poinar. «Παρέχει εμπειρικά δεδομένα για τον ρόλο των παλαιότερων πανδημιών στη διαμόρφωση της σημερινής ευαισθησίας μας στις ασθένειες».
Τα προστατευτικά γονίδια του χθες, όμως, σήμερα έχουν αποδειχθεί επιζήμια, συνέχισε. «Το υπερδραστήριο ανοσοποιητικό ήταν πολύτιμο κατά το παρελθόν. Στη σύγχρονη εποχή, όμως, μάλλον δεν είναι και τόσο ωφέλιμο», κατέληξε.
Φωτογραφία (iStock): Το σύμβολο της πανδημίας της βουβωνικής πανώλης του 14ου αιώνα, στο κοιμητήριο Greyfriars στο Εδιμβούργο
