«Η φύση προχωράει μόνη της, όμως αυτό που εμείς προσπαθούμε και είναι χρήσιμο αυτή τη στιγμή, είναι να κρατήσουμε τους πληθυσμούς των πουλιών εδώ γιατί άμα αναγκαστούν να φύγουν, είναι πάρα πολύ δύσκολο μετά να τα φέρει κάποιος πίσω. Το στοίχημα είναι να τα κρατήσουμε εδώ μέχρι να ανακάμψει το οικοσύστημα, έτσι ώστε να μη χρειάζονται μετά τη δική μας υποστήριξη» λέει στην Parallaxi η Σύλβια Ζακκάκ, βιολόγος και Προϊσταμένη της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς.
Μετά τις καταστροφικές φωτιές το καλοκαίρι του ’23 και την αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης Σουφλίου, ο έλεγχος που έκανε τον Σεπτέμβριο της προηγούμενης χρονιάς ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) έδειξε πως το 58% του δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου είχε καταστραφεί, ωστόσο πάνω από 50% των πυρήνων του δάσους έμεινε άκαυτο. Τότε, υπήρχαν φωνές που έλεγαν πως ο πληθυσμός από μαυρόγυπες, ασπροπάρηδες, αλλά και όρνεα που φώλιαζαν στο δάσος και αναπαράγονταν είτε έχουν καεί είτε έχουν φύγει και δεν θα επανέλθουν.
Ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. διεξήγαγε έλεγχο τότε στην περιοχή και στη συνέχεια αποτύπωσε σε χάρτη την έκταση και τη σφοδρότητα της πυρκαγιάς. Αξιοποίησε, μάλιστα, εξειδικευμένο εργαλείο για τη λήψη δορυφορικών εικόνων υψηλής ανάλυσης, πραγματοποιώντας, παράλληλα, επιτόπια επαλήθευση (TSI Post Fire Biodiversity Hub). Με τον ίδιο τρόπο κατέγραψε και τη σταδιακή πορεία αποκατάστασης του οικοσυστήματος της περιοχής, ενώ σημαντική κίνηση για τον Οργανισμό ήταν η δική του παρέμβαση ώστε να βοηθήσει τους μαυρόγυπες και άλλα αρπακτικά πουλιά που έρχονται κάθε χρόνο στη Δαδιά για να κάνουν τις φωλιές τους.
Σύμφωνα με την κ. Ζακκάκ, τελικά η φετινή άνοιξη βρήκε όλο τον πληθυσμό του μαυρόγυπα να φωλιάζει κανονικά. Είτε σε καμένα δέντρα, είτε σε ζωντανά τα πουλιά έκαναν τις φωλιές τους και πέταξαν ήδη τα μικρά τους. Τα μεταναστευτικά πουλιά ήρθαν και έφτιαξαν κι αυτά τις δικές τους φωλιές, βγήκαν οι νεοσσούς και από αυτά και όλα φαίνεται να πήραν πάλι μία κανονική ροή για το δάσος, παρά τις πληγές που μπορεί να δημιούργησε πέρυσι η φωτιά. «Με μία επιφύλαξη ωστόσο για το μέλλον» αναφέρει η Προϊσταμένη της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς, εξηγώντας πως «Τα πουλιά αυτά μπορούν να πάνε και στα καμένα δέντρα για να κάνουν φωλιές. Τα καμένα δέντρα όμως, τα επόμενα χρόνια σταδιακά θα αρχίσουν να σαπίζουν και να πέφτουν. Οπότε αυτό που εμείς προσπαθούμε να κάνουμε είναι σιγά σιγά να φτιάξουμε με τεχνητό τρόπο εναλλακτικές λύσεις έτσι ώστε να υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις για τις φωλιές τους, είτε να διαμορφώσουμε νεαρότερα δέντρα ώστε να γίνουν κατάλληλα για φωλιά, είτε με εντελώς τεχνητές κατασκευές».
Η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς προχώρησε στην εγκατάσταση 15 τεχνητών φωλιών μαυρόγυπα δίπλα σε καμένες φυσικές φωλιές και αυτό έγινε ακριβώς επειδή αυτά τα πουλιά συνηθίζουν να επιστρέφουν στο σημείο που και την περασμένη χρονιά έφτιαξαν τις φωλιές τους, ή έστω κάπου πολύ κοντά στο παλιό σημείο.
«Αν υπήρχαν ζωντανά δέντρα δίπλα στις φωλιές θα προτιμούσαμε να τα βάλουμε σε δέντρα για να μοιάζει περισσότερο με το φυσικό περιβάλλον του πουλιού. Όμως επειδή αυτά τα πουλιά έχουν πολύ μεγάλη πιστότητα στη θέση της φωλιάς τους επιστρέφοντας στην ίδια θέση που ήταν και την προηγούμενη χρονιά, αυτές οι 15 πλατφόρμες για τους μαυρόγυπες μπήκαν πολύ κοντά στις φωλιές τους που κάηκαν. Όσο όμως στέκεται το δέντρο της φωλιάς, το πουλί θα πηγαίνει στο δέντρο, όσο κι αν είναι καμένο. Όταν όμως αυτό σαπίσει και πέσει μία μέρα επειδή είναι νεκρό, θα είναι δίπλα αυτή η κολώνα με τη φωλιά και εκτιμούμε ότι τα πουλιά θα πάνε εκεί».
Εξηγώντας η κ. Ζακκάκ για τις τεχνητές αυτές φωλιές που δημιουργήθηκαν για τους μαυρόγυπες, αναφέρει: “Οι πλατφόρμες για τους μαυρόγυπες είναι πολύ μεγαλύτερες κατασκευές. Είναι πυλώνες δέκα μέτρων ύψος όπου αυτές προσομοιάζουν ολόκληρα δέντρα. Είναι αυτόνομες χωρίς να στηρίζονται σε κάποιο δέντρο, με μία κολώνα δέκα μέτρων που πάνω στην κορυφή της έχει ένα καλάθι. Μέσα στο καλάθι έχουμε βάλει ξύλα για να μοιάζει με φυσική φωλιά γιατί οι μαυρόγυπες πηγαίνουν στις κορυφές των δέντρων και κάνουν τις φωλιές τους”.
Σχετικά με το αποτέλεσμα αυτών των κατασκευών, «Προς το παρόν τα δέντρα των φωλιών των πουλιών στέκουν, οπότε όπως περιμέναμε, τα πουλιά πήγαν στα καμένα δέντρα και έκαναν τις φωλιές τους. Όμως είχαμε μία περίπτωση ενός ζευγαριού μαυρόγυπων που πήγαν και έκατσαν σε μία τέτοια πλατφόρμα και αυτό είναι πολύ θετικό δείγμα γιατί δείχνει ότι τα πουλιά δεν την αντιμετωπίζουν σαν ξένο σώμα στο δάσος. Οπότε αυτό μας έδειξε πως αν προκύψει ανάγκη και χρειαστεί να βρουν εναλλακτικές θέσεις, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να τις χρησιμοποιήσουν»
Οι άλλες, 140 φωλιές
Εκτός από τις 15 τεχνητές φωλιές για τους μαυρόγυπες, δημιουργήθηκαν και άλλες 140 τεχνητές φωλιές για τα νυκτόβια αρπακτικά πουλιά που σε κανονικές συνθήκες φωλιάζουν σε κουφάλες δέντρων. Πρόκειται για ξύλινα κουτιά ειδικά προσαρμοσμένα, που ουσιαστικά προσομοιάζουν την κουφάλα δέντρου για να μπαίνουν μέσα και να φωλιάζουν. «Αυτό είναι κάτι που κάναμε και πριν την φωτιά για αυτά τα είδη, απλά επειδή κουφάλες έχουν τα μεγάλα γέρικα δέντρα και πλέον δεν τα βρίσκεις σε ένα δάσος σε μεγάλους αριθμούς και ειδικά μετά τη φωτιά εκτιμάται ότι έχει μειωθεί ο αριθμός τους ακόμα περισσότερο, βάλαμε αυτά τα κουτιά για να προσομοιάσουν τέτοιες θέσεις φωλεοποίησης που χάθηκαν» λέει η Σύλβια Ζακκάκ, ενώ σημαντικό είναι πως αρκετές από αυτές τις φωλιές χρησιμοποιήθηκαν φέτος από τα νυκτόβια αρπακτικά πουλιά της περιοχής.
Σχετικά με την ανθεκτικότητα αυτών των φωλιών σε περίπτωση μίας μελλοντικής πυρκαγιάς, τα πράγματα δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα, λέγοντας χαρακτηριστικά «Αυτό δεν το ξέρουμε. Εξαρτάται από την σφοδρότητα της φωτιάς. Μπορούν και οι μεταλλικές κατασκευές να λιώσουν. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε μία πυρκαγιά, είναι πάρα πολύ υψηλές. Άλλωστε σημασία έχει και ο υπόλοιπος χώρος, δε γίνεται να μείνει μόνη της αυτή η κατασκευή χωρίς καθόλου δέντρα γύρω. Αν είναι όλα καμένα και στήσεις ένα τέτοιο πράγμα στη μέση του πουθενά δε νομίζω να λειτουργήσει».
Η εικόνα του δάσους της Δαδιάς σήμερα
«Φέτος φώλιασαν 37 ζευγάρια μαυρόγυπα στην Δαδιά. Μέχρι τώρα ήταν στα 35 με 36 ζευγάρια, το 37 ήταν ένας πολύ καλός αριθμός για φέτος. Καλά πήγε και ο πληθυσμός στα υπόλοιπα αρπακτικά πουλιά όπου και αυτά φώλιασαν, απλά θα πρέπει να κάνουμε τον απολογισμό και τη σύγκριση με τον πληθυσμό της προηγούμενης απογραφής που είχε γίνει το 2020 όταν ολοκληρωθεί η παρακολούθηση. Περισσότερο όμως ανησυχούσαμε για την τροφή των ημερόβιων αρπακτικών πουλιών, γιατί αυτά τρέφονται με ερπετά και μικρόσωμα θηλαστικά και περιμέναμε ότι θα είχαν επηρεαστεί από τη φωτιά περισσότερο επειδή έχουν δυσκολία μετακίνησης αυτά. Όμως κατάφεραν τα αρπακτικά να βρουν τροφή για να ταΐσουν τους νεοσσούς τους. Κι αφού αυτό έγινε τον πρώτο χρόνο, είμαστε αισιόδοξοι γιατί όλα αυτά τα μικρόσωμα είδη έχουν πολύ γρήγορους ρυθμούς αναπαραγωγής και οι πληθυσμοί τους γρήγορα μπορούν να ανακάμψουν».
Μπορεί η φωτιά πέρυσι το καλοκαίρι να μην αποτελεί απλά μία κακή ανάμνηση για το πάρκο της Δαδιάς, αλλά να έχει αφήσει μέχρι και φέτος τα σημάδια της στη γη και στα ζώα που ζούσαν εκεί, ωστόσο οι άνθρωποι που έχουν την έννοια του αναζητούν τρόπους να διασφαλίσουν τη ζωή με όποιον τρόπο μπορούν.
«Η εικόνα που έχουμε από τη φετινή χρονιά στον Έβρο ήταν ότι η επαγρύπνηση ήταν τεράστια από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες. Οι περιπολίες ήταν πολύ συχνές από όλους μας. Όσοι διαθέταμε δυνάμεις, ήμασταν έξω και περιπολούσαμε. Εστίες θα υπάρχουν πάντα γιατί είναι καλοκαίρι, ο σκοπός είναι να προλάβεις να τις αντιμετωπίσεις και εδώ συνέβη αυτό. Στον Έβρο αυτό λειτούργησε πάρα πολύ καλά φέτος. Σταδιακά θα κάνουμε κι άλλες κατασκευές και θα δοκιμάσουμε και διαφορετικές προσεγγίσεις. Για να μπορέσουν τα πουλιά να κάνουν φωλιά κάπου, θα πρέπει να νιώσουν ασφάλεια. Αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε εδώ, να παρακολουθούμε χρόνο με τον χρόνο πώς εξελίσσεται η κατάσταση έτσι ώστε όταν δούμε ότι κάτι μπορεί να μην πάει καλά ή κάτι δεν πάει όπως θα έπρεπε να πάει, να σκεφτούμε με ποιον τρόπο θα πρέπει να παρέμβουμε για να μπορέσουμε να το πάμε στην κατεύθυνση που θέλουμε» αναφέρει η βιολόγος του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α..
