«Jab and go» («εμβολιάσου και έφυγες»): η υπόσχεση που δίνει η Ryanair σε μια καμπάνια της στη Βρετανία ακούγεται κάπως πρόωρη, σε σημείο που μπήκε στο στόχαστρο έρευνας από τον βρετανικό «χωροφύλακα» της διαφήμισης. Δείχνει όμως πόσο αδημονεί η τουριστική βιομηχανία να καταστούν ξανά τα ταξίδια προσβάσιμα χάρη στο εμβόλιο, ακόμα και πριν τελειώσει η πανδημία. Η ιδέα ενός «διαβατηρίου εμβολιασμού», που θα δίνει στον κάτοχό του δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης, είχε ήδη κερδίσει έδαφος μεταξύ των διεθνών τουριστικών παραγόντων, και δη των αεροπορικών εταιρειών. Η επιστολή του Κυριάκου Μητσοτάκη προς την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και τους ευρωπαίους ομολόγους του, με την πρόταση δημιουργίας ενός «πρότυπου ψηφιακού πιστοποιητικού εμβολιασμού», ενίσχυσε μια συζήτηση με έντονα επιχειρήματα ένθεν κακείθεν μεταφέροντάς τη σε θεσμικό επίπεδο.
Πιο ανοικτοί
Οι υποστηρικτές αυτής της ιδέας θυμίζουν την ύπαρξη του επονομαζόμενου «κίτρινου δελτίου», του πιστοποιητικού εμβολιασμού του ΠΟΥ που απαιτείται στην είσοδο πολλών χωρών της Αφρικής. Και οι επιστήμονες, όπως σημειώνει η «Le Monde», είναι πιο ανοιχτοί από ό,τι στο «πιστοποιητικό ανοσίας» λόγω πρότερης λοίμωξης από Covid-19. «Αυτός ο τύπος πιστοποιητικού» λέει χαρακτηριστικά η Φρανσουάζ Μπαϊλίς, ειδική στην επιστημονική και ιατρική ηθική και καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Νταλχάουζι, στο Χάλιφαξ του Καναδά, «έχει χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν – για παράδειγμα, με τον κίτρινο πυρετό – και δεν είναι παράλογο να χρησιμοποιηθεί και για άλλες μολυσματικές νόσους, όπως η Covid-19. Θα χρειαστεί βέβαια να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις τεχνικές προδιαγραφές και στα χαρακτηριστικά του ψηφιακού σχεδιασμού. Θα χρειαστεί επίσης να υιοθετηθούν στοχευμένοι νόμοι προκειμένου να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να απαγορευθεί η παράνομη χρήση των πιστοποιητικών εμβολιασμού. Είναι επίσης σημαντικό να εγκαθιδρυθούν κοινωνικές πολιτικές που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των περιθωριοποιημένων και μη προνομιούχων ατόμων, κοινοτήτων και χωρών» προσθέτει.
Κίνητρο
Στην επιστολή του, ο Πρωθυπουργός ξεκαθαρίζει πως «δεν θα καταστήσουμε τον εμβολιασμό υποχρεωτικό ή προαπαιτούμενο για να ταξιδεύσει κάποιος», μιλάει για ένα επιπλέον «θετικό κίνητρο ενθάρρυνσης των πολιτών να εμβολιαστούν». Οι πολέμιοι της ιδέας αυτής, ωστόσο, επιμένουν πως αυτά τα διαβατήρια εμβολιασμού θα θέσουν σε κίνδυνο θεμελιώδη δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών, χωρίζοντας τους ανθρώπους σε κατηγορίες ανάλογα με την κατάσταση της υγείας τους, εμποδίζοντας την πρόσβαση των μη εμβολιασμένων σε κάθε είδους δημόσιες υπηρεσίες και ανοίγοντας την πόρτα σε περαιτέρω παρακολούθηση, με άλλοθι την υγεία.
Η υιοθέτηση πιστοποιητικών εμβολιασμού, λέει χαρακτηριστικά στο Politico η Αννα Μπεντούσι, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ, «εγείρει κρίσιμα ερωτήματα για την προστασία της ιδιωτικότητας των δεδομένων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Τα διαβατήρια αυτά, προσθέτει, «δημιουργούν μια νέα διάκριση μεταξύ ατόμων με βάση την κατάσταση της υγείας τους, που μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να καθοριστεί ο βαθμός των ελευθεριών και των δικαιωμάτων που μπορεί να απολαμβάνουν».
Θετικοί
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χώρες όπως το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ουγγαρία έχουν εμφανιστεί σε κάθε περίπτωση θετικές στην ιδέα. Αντιθέτως, η Γαλλία, μια χώρα με μεγάλο ποσοστό «σκεπτικιστών του εμβολίου», έχει εμφανιστεί αρνητική. Από τις πρώτες κιόλας συζητήσεις γύρω από αυτό το ζήτημα, το Παρίσι έκρινε απαραίτητο να υπενθυμίσει πως «η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων δεν θα έπρεπε να εξαρτάται από ένα πιστοποιητικό».
Μόλις τη Δευτέρα ο γάλλος υφυπουργός Μεταφορών, Ζαν-Μπατίστ Ντζεμπαρί, απέκλεισε την ιδέα ενός «διαβατηρίου εμβολιασμού» για την αναγέννηση των αερομεταφορών. Το θέμα, που αναμένεται να μπει στο διαδικτυακό τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 21ης Ιανουαρίου, διχάζει στην πραγματικότητα ακόμα και τον τουριστικό κόσμο. «Χρειάζονται πολλές διευκρινίσεις, αλλά θα ήταν η ευκαιρία να ξαναδοθεί μια μακροπρόθεσμη προοπτική στους πολίτες, καθώς η οργάνωση ενός ταξιδιού δεν γίνεται την τελευταία στιγμή» δήλωσε, ενθαρρυντικά, ο Ερίκ Ντρεζέν, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ταξιδιωτικών Πρακτόρων. Αντιπαραγωγική έκρινε από την πλευρά της την ιδέα η πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού, Γκλόρια Γκεβάρα, ξεκαθαρίζοντας πως προτιμά την εντατικοποίηση και γενίκευση των τεστ πριν από την επιβίβαση.
