Η εκστρατεία στην Ουκρανία και η Μικρά Ασία

Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη
ktzortzinaki@naftemporiki.gr

Τότε που εκστρατεύσαμε στη «Μεσημβρινή Ρωσία», γιατί «ο δρόμος για τη Μικρά Ασία περνά από την Ουκρανία». Μια σχεδόν αποσιωπημένη ιστορία. Ήταν Γενάρης του 1919 όταν το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, με επικεφαλής τον στρατηγό Κ. Νίδερ, αποβιβάστηκε στην Οδησσό. Για ποιο λόγο και με ποιο σκοπό μια εκστρατεία, που είχε 398 νεκρούς και 675 τραυματίες;
Τι λέει ο στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ (1865-1943), διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού, που οργάνωσε την πρώτη επέμβαση έξω από τα εθνικά μας σύνορα και μετά την υποχώρηση ανέλαβε διοικητής του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία τον Μάιο του 1919;

Στο βιβλίο «Η εκστρατεία της Ουκρανίας (Ιανουάριος- Μάιος 1919)» (εκδ. «Κέδρος»: 2015) με μαρτυρίες και τεκμήρια του στρατηγού -η οικογένεια του οποίου ήρθε με τον Όθωνα στην Ελλάδα- σε επιμέλεια-σχολιασμό του Φ. Δ. Δρακονταειδή, καταγράφεται η επιχείρηση, η οποία έγινε κάτω από τις εντολές των γαλλικών δυνάμεων, για την καταστολή της επανάστασης των μπολσεβίκων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος διέθεσε στους Συμμάχους τις δυνάμεις αυτές -αποφασίστηκε να σταλούν 35.000 άνδρες, όμως πρόλαβαν να μεταφερθούν 23.351 στρατιώτες και αξιωματικοί, αυστηρώς βενιζελικοί- θεωρώντας ότι άνοιγε τον δρόμο προς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη για την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας.

Μέσα από το ημερολόγιο γεγονότων, πληθώρας στοιχείων από τα μέτωπα της Οδησσού και της Κριμαίας και επιτελικών κειμένων αναβιώνεται η ιστορία των πέντε μηνών, οι προετοιμασίες, οι επιχειρήσεις, η άτακτη υποχώρηση Γάλλων και Ελλήνων από την Ουκρανία στη Βεσσαραβία (Μολδαβία) και Ρουμανία, η συμμαχία των Νεότουρκων του Κεμάλ με τους επαναστάτες του Λένιν -την οποία μάλλον διευκόλυνε η συμμετοχή του ελληνικού κράτους σε αυτό τον πόλεμο- και φυσικά ο ανταγωνισμός των ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Χαρακτηριστική είναι η είδηση που δημοσίευσε η εφημερίδα «Εμπρός» στις 12 Ιουλίου 1920 υπό τον τίτλο «Ο Κεμάλ μπολσεβίκος!». Επικαλούμενη το πρακτορείο Reuters, αναγγέλλει ότι «η κυβέρνησις της Μόσχας σκέφτεται να αποστείλλει όσον το δυνατόν ταχύτερον στρατιωτικήν συνδρομή προς τους Κεμαλιστάς». Και συνεχίζει: «Τηλεγράφημα εκ Κωνσταντινουπόλεως αγγέλλει ότι ο Κεμάλ απηύθυνε προκήρυξιν προς τους πληθυσμούς της Μικράς Ασίας καθαρώς μπολσεβικικήν, εξαίρων τα αγαθά του σοβιετισμού».

Το συμπέρασμα του επιμελητή; «Θα έλεγε κανείς πως η Ελλάδα έφτασε στην Ουκρανία με τον τρόπο που την διακρίνει. Ενθουσιώδης υπερβολικά, ανοργάνωτη υπερβολικά, αστόχαστη υπερβολικά. Εκεί πολέμησε ηρωικώς υπερβολικά και ηττήθηκε σιωπηρώς υπερβολικά»…