Του Μιχάλη Ψύλου
psilosm@naftemporiki.gr
Ήταν ένα κραχ που θα μείνει στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Οι μετοχές της Meta — μέχρι πρόσφατα γνωστή ως Facebook – του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, υποχώρησαν 26% την περασμένη Πέμπτη. Πάνω από 230 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματιστηριακή αξία, έγιναν καπνός. Πιο πολλά από όσα αξίζουν μαζί η Volkswagen και η Siemens στο χρηματιστήριο. Ο ίδιος ο Ζάκερμπεργκ έχασε πάνω από 31 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό δεν συνέβη στο metaverse (Μετα-σύμπαν), αλλά στην πραγματικότητα: Τα άσχημα νέα για την εταιρεία του Ζάκερμπεργκ είναι επίσης ότι για πρώτη φορά στα 18 χρόνια ιστορίας της, ο αριθμός των καθημερινών ενεργών χρηστών του Facebook έχει μειωθεί κατά ένα εκατομμύριο. Σταγόνα στον ωκεανό βέβαια, όταν οι χρήστες του Facebook είναι σχεδόν δύο δισεκατομμύρια. Αλλά η καμπάνα χτυπάει! Η εταιρεία δεν κερδίζει πλέον χρήστες στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δύο από τις πιο σημαντικές αγορές της.
Τα ίδια τα οικονομικά αποτελέσματα ήταν επίσης απογοητευτικά καθώς η Meta ανέφερε κέρδη τριμήνου «μόνο» 10,3 δισεκατομμύρια δολάρια -κάτω από τα 10,9 δισεκατομμύρια δολάρια που ανέμεναν οι αναλυτές της αγοράς. Αυτά τα αποτελέσματα οφείλονται εν μέρει στις τεράστιες επενδύσεις του Μαρκ Ζάκερμπεργκ στο νέο όνομα της εταιρείας του: στην εικονική πραγματικότητα του Metaverse. Η θυγατρική Reality Labs που πραγματοποιεί όλη την έρευνα για το «μετα-σύμπαν» που ονειρεύτηκε ο Ζακερμπεργκ παρουσίασε ζημίες 3,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων το τρίμηνο.
Ακόμη χειρότερα: Η Meta εμφανίζεται μέσω του Facebook ως ο λιγότερο στιβαρός γίγαντας των λεγόμενων GAFAM: Η Apple, η Amazon και η Microsoft δημοσίευσαν εξαιρετικά αποτελέσματα για το τελευταίο τρίμηνο, τα οποία επικυρώνουν τις διαφορετικές στρατηγικές τους. Η ανταγωνιστική Google, της οποίας το επιχειρηματικό μοντέλο βασίζεται επίσης στα έσοδα από διαφημίσεις, κατέγραψε επίσης ένα τρίμηνο ρεκόρ.
Μεγάλος αντίπαλος το Tik Tok
Ο Ζάκερμπεγκ πρέπει τώρα να αποδείξει στους επενδυτές του ότι η στρατηγική του γύρω από το metaverse είναι η σωστή και ότι θα επιτρέψει στον όμιλο να επιστρέψει στην ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Οι επενδυτές σοκαρίστηκαν όμως όταν ο διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της Meta, παραδέχτηκε ότι η εταιρεία του αντιμετωπίζει έναν «άνευ προηγουμένου» ανταγωνισμό από την κινεζική πλατφόρμα βίντεο TikTok. Η εφαρμογή ByteDance του κινεζικού ομίλου είναι τόσο δημοφιλής που, σύμφωνα με την εταιρεία έρευνας αγοράς Διαδικτύου Cloudflare, το TikTok έγινε η πιο δημοφιλής διαδικτυακή υπηρεσία τον περασμένο χρόνο, μπροστά από την Google. Το Facebook κατέληξε μόλις στην τρίτη θέση.
«Το TikTok γίνεται σοβαρός αντίπαλος. Η κινεζική εφαρμογή έχει αναπτυχθεί μαζικά. Ο Ζάκερμπεργκ προσπαθεί να αντιμετωπίσει το TikTok με ένα παρόμοιο προϊόν που ονομάζεται Reels, αλλά μέχρι στιγμής έχει μέτρια επιτυχία. To Reels είναι ακόμα στο βαθύ κόκκινο. «Οι επενδυτές παρακολουθούν πολύ στενά αυτές τις εξελίξεις. Δείχνουν πόσο μακριά είναι η Metaverse από το να γίνει κερδοφόρος», δήλωσε στους Financial Times ο Τομ Τζόνσον, αναλυτής της Mindshare Worldwide.
Πρόβλημα γενεών
Το Facebook έχει να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα γενεών: Όταν η μαμά, ο παππούς και η θεία άνοιξαν ξαφνικά στο Facebook, έγινε λιγότερο ενδιαφέρον για τους νεότερους, επειδή οι νέοι αισθάνονται επίσης την επιθυμία να κρατηθούν μόνοι τους στο Διαδίκτυο. Έχουν επίσης διαφορετικά μοτίβα χρήσης. Το κείμενο παίζει όλο και λιγότερο ρόλο γι’ αυτούς, ενώ η εικόνα γίνεται όλο και πιο σημαντική. Και σε αυτόν τον τομέα, το Facebook δεν είναι στο κορυφαίο σκαλί: ο ηγέτης της αγοράς είναι το YouTube. Σύμφωνα με την πύλη έρευνας αγοράς App Annie, οι χρήστες κινητών τηλεφώνων περνούσαν κατά μέσο όρο 23,7 ώρες το μήνα στο YouTube αυτόν τον Ιανουάριο – σε σύγκριση με μόλις 19,6 ώρες στο Facebook και το TikTok. Συνολικά, οι νεότεροι πηγαίνουν στο TikTok, όπως διαπίστωσε η γερμανική «μελέτη JIM».
Η κατάρρευση των μετοχών της Meta είναι λοιπόν, κάτι περισσότερο από μια βουτιά. Ο Ζάκερμπεργκ μπαίνει πλέον σε μεγάλους μπελάδες. Η Meta έχει τεράστιο πρόβλημα στην εικόνα της. Πρώτον, ήταν η προεκλογική προπαγάνδα ότι το Facebook ελέγχεται από τις Ρωσικές μυστικές υπηρεσίες που είχε βάλει σε μπελάδες το Facebook. Ο όμιλος Meta δέχθηκε έντονη κριτική από γονείς, υποστηρικτές καταναλωτών και πολιτικούς, όταν η 37 χρονη Φράνσις Χόγκεν, πρώην μηχανικός λογισμικού και διευθύντρια στο Facebook, κατηγόρησε τον κολοσσό ότι βάζει το «κέρδος πάνω από την ασφάλεια», παραπλανά τους επενδυτές ,«προδίδει τη δημοκρατία» και ελέγχει σκόπιμα τους αλγόριθμους, πυροδοτώντας το μίσος.
Μελέτες δείχνουν ότι το Instagram προωθεί την κατάθλιψη, ακόμη και την αυτοκτονία, σε εφήβους. Αλλά και ότι το ίδιο το Facebook παίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση θεωριών συνωμοσίας από τους αρνητές του Covid 19.
Η πραγματική οικονομία έβαλε το Facebook στην «πρίζα» τον Ιούνιο του 2020. Εταιρείες όπως η Unilever και η Coca Cola αποφάσισαν να μποϊκοτάρουν το κοινωνικό δίκτυο επειδή δεν έκανε αρκετά για να αποτρέψει τα “μηνύματα μίσους”.
Πριν από τρία χρόνια, ο Ζάκερμπεργκ ανακοίνωσε το Libra, ένα είδος κρυπτονομίσματος. Για λίγο τρόμαξε τους κεντρικούς τραπεζίτες, αλλά αποδείχτηκε σαπουνόφουσκα. Το μετονόμασε αρχικά σε Diem και μετά πήγε στο καλάθι των αχρήστων. Η ατυχής στρατηγική του Ζάκερμπεργκ, σε συνδυασμό με τις αντιμονοπωλιακές προσπάθειες κατά του ομίλου Meta, που αυξάνονται σε όλα τα κόμματα και σε όλες τις χώρες, δεν αποκλείουν πλέον την πιθανότητα να διαλυθεί μια μέρα ο όμιλος .
Εχθρικό περιβάλλον
Το περιβάλλον για τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας γίνεται επίσης όλο και πιο εχθρικό στη χρηματοπιστωτική αγορά. Μια πιο προσεκτική εξέταση, δείχνει ότι τα νέα δεν είναι όλα θετικά ούτε για την Amazon. Με κέρδη 14,3 δισ. δολάρια τους τελευταίους τρεις μήνες του οικονομικού έτους , ξεπέρασε μεν κατά πολύ τις προσδοκίες των επενδυτών, αλλά η Amazon χρωστά περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά στην επένδυσή της στη Rivian , μια εταιρεία κατασκευής ηλεκτρικών οχημάτων.
Η αύξηση των επιτοκίων που ανακοίνωσε για τον Μάρτιο η Fed, οι δύο αυξήσεις ήδη από την Τράπεζα της Αγγλίας και το γεγονός ότι ούτε η ΕΚΤ το αποκλείει, μειώνει την ελκυστικότητα των μετοχών τεχνολογίας. Αντίθετα, οι επενδυτές προτιμούν ασφαλέστερες αποδόσεις εδώ και τώρα. Ως εκ τούτου, οι επενδυτές έχουν κάνει ντάμπινγκ τις μετοχές τεχνολογίας τους εδώ και αρκετό καιρό.
Εχει αλλάξει λοιπόν ο ενθουσιασμός με τον οποίο κάποτε οι καταναλωτές υποδέχονταν τις ψηφιακές προσφορές των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, δίνοντας τη θέση του στην αυξανόμενη καχυποψία και τον σκεπτικισμό. Για πολύ καιρό, οι αμερικανικοί τεχνολογικοί γίγαντες έμοιαζαν και άτρωτοι. Ηταν σαν ψηφιακές μηχανές εκτύπωσης χρήματος, που οι ρυθμιστικές αρχές προστασίας δεδομένων αδυνατούσαν να τις ελέγξουν. Η εικόνα αυτή έχει πλέον ραγίσει. Κάτι περισσότερο από το γιγαντιαίο επενδυτικό κεφάλαιο, έχει χαθεί. Μετά από αυτήν την εβδομάδα, ο κόσμος δεν θα κοιτάξει ποτέ ξανά τη Meta και τις άλλες εταιρείες τεχνολογίας με τον ίδιο τρόπο.
Οι εκκλήσεις για αυστηρότερη ρύθμιση των GAFAM γίνεται ολοένα και πιο δυνατή στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Πολλοί συνδέουν το Meta με το πρόθεμα στον τίτλο της «Μεταμόρφωσης» του Κάφκα. Σε αυτό το δυστοπικό μυθιστόρημα, ο πρωταγωνιστής Γκρέγκορ Σάμσα ξυπνά ένα πρωί μεταμορφωμένος σε… κατσαρίδα σε μέγεθος ανθρώπου. «Τι μου συνέβη;» αναρωτήθηκε… Προσπαθώντας να επανέλθει, έστω και ως κατσαρίδα στον κόσμο των ανθρώπων, ο Γκρέγκορ συναντά τη βίαιη απώθηση από τους ξένους που έχουν στο μεταξύ βρεθεί στο σπίτι ως νοικάρηδες»…Μήπως μας θυμίζει κάτι η αλληγορία του Κάφκα;
